Từ ngày 01/01/2026, chính sách thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh tại Việt Nam sẽ có thay đổi mang tính lịch sử: thuế khoán - một hình thức thuế lâu đời - chính thức bị xóa bỏ. Đây là nội dung quan trọng trong Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua. Thay vào đó, một cơ chế thuế mới, minh bạch và phù hợp với thực tiễn chuyển đổi số sẽ được áp dụng.

1. Thuế khoán là gì và vì sao bị xóa bỏ?

Thuế khoán là hình thức ấn định doanh thu và mức thuế phải nộp hàng tháng dựa trên ước tính của cơ quan thuế, áp dụng cho hộ và cá nhân kinh doanh không khai thuế định kỳ. Doanh thu được xác định chủ yếu từ điều tra thị trường, bảng giá, hoặc “kinh nghiệm” của cán bộ thuế.

Hình thức này tồn tại từ rất lâu tại Việt Nam, phù hợp với giai đoạn kinh tế còn manh mún, công nghệ quản lý còn yếu. Tuy nhiên, theo thời gian, thuế khoán bộc lộ nhiều bất cập:

• Thiếu công bằng: Người có thu nhập lớn có thể "khoán thấp", người thu nhập thấp đôi khi lại bị ấn định cao.
• Thiếu minh bạch: Việc xác định doanh thu mang tính cảm tính, dễ xảy ra tiêu cực.
• Khó kiểm soát: Cơ quan thuế không nắm rõ thực tế hoạt động, gây thất thu ngân sách.
• Không phù hợp với nền kinh tế số: Sự phát triển của thương mại điện tử, chuyển khoản, dữ liệu số không còn phù hợp với cách tính khoán thủ công.

Do đó, việc xóa bỏ thuế khoán là cần thiết để hướng tới một hệ thống thuế công bằng, hiện đại và số hóa.

2. Từ 2026, hộ và cá nhân kinh doanh nộp thuế như thế nào?

Theo định hướng của Luật Thuế TNCN sửa đổi, thay vì nộp thuế theo hình thức khoán, từ năm 2026, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ nộp thuế dựa trên thu nhập thực tế phát sinh. Cụ thể:

a. Nộp thuế theo phương pháp kê khai

• Cá nhân kinh doanh phải khai doanh thu, chi phí, lợi nhuận và tính thuế tương tự như doanh nghiệp.
• Thuế thu nhập cá nhân và thuế giá trị gia tăng được tính theo số thực, dựa trên hóa đơn, chứng từ và dữ liệu giao dịch.
• Mức thuế suất sẽ theo biểu lũy tiến hoặc cố định tùy ngành nghề (dự kiến cụ thể trong các văn bản hướng dẫn sắp tới).

b. Áp dụng công nghệ số để quản lý thuế

• Mọi hộ, cá nhân kinh doanh sẽ được yêu cầu sử dụng mã số định danh cá nhân, hóa đơn điện tử và thanh toán không dùng tiền mặt.
• Cơ quan thuế sử dụng hệ thống dữ liệu lớn (big data), kết nối ngân hàng, sàn thương mại điện tử, các nền tảng thanh toán để xác định doanh thu và quản lý thuế.

c. Trường hợp được miễn, giảm thuế

• Những hộ kinh doanh nhỏ, siêu nhỏ, doanh thu thấp sẽ được miễn thuế hoặc áp dụng mức thuế ưu đãi.
• Chính phủ sẽ có hướng dẫn cụ thể để đảm bảo không gây khó khăn cho người kinh doanh nhỏ lẻ.

3. Ai sẽ bị ảnh hưởng từ chính sách này?

Chính sách xóa bỏ thuế khoán tác động đến hàng triệu hộ kinh doanh, tiểu thương, cá nhân làm nghề tự do tại Việt Nam. Một số nhóm bị ảnh hưởng nhiều:

• Tiểu thương truyền thống: Chợ, cửa hàng nhỏ, hộ kinh doanh bán lẻ – vốn quen “khoán” theo tháng, không quen kê khai thuế.
• Cá nhân kinh doanh online: Bán hàng qua mạng, livestream, dropshipping – cần chuyển sang minh bạch thu nhập.
• Hộ kinh doanh ngành dịch vụ: Như làm tóc, sửa xe, ăn uống, xây dựng… sẽ phải làm quen với việc lưu trữ chứng từ và kê khai thu nhập.

4. Những lợi ích khi bỏ thuế khoán

Dù có sự xáo trộn ban đầu, nhưng về lâu dài, việc xóa bỏ thuế khoán mang lại nhiều lợi ích:

📌 Tăng tính minh bạch: Cá nhân kinh doanh sẽ nộp thuế theo thu nhập thật, công bằng hơn.

📌 Hạn chế tiêu cực: Không còn tình trạng “thỏa thuận ngầm” giữa người nộp thuế và cán bộ thuế.

📌 Khuyến khích số hóa: Thúc đẩy hóa đơn điện tử, thanh toán không tiền mặt và chuyển đổi số trong khu vực kinh doanh nhỏ lẻ.

📌 Công bằng thuế với doanh nghiệp: Tránh tình trạng hộ cá nhân kinh doanh quy mô lớn "trốn" trong hình thức khoán để giảm thuế.

5. Doanh nghiệp và hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?

Để thích nghi với thay đổi lớn này từ năm 2026, các cá nhân và hộ kinh doanh nên:

📝 Chuyển đổi sang hình thức kê khai thuế: Tìm hiểu quy trình khai thuế, lưu trữ chứng từ, xuất hóa đơn điện tử.

💻 Trang bị phần mềm kế toán đơn giản: Ghi nhận doanh thu, chi phí rõ ràng.

📲 Tăng cường thanh toán không tiền mặt: Sử dụng mã QR, ví điện tử, chuyển khoản để dễ quản lý dòng tiền.

📚 Tìm hiểu về định danh cá nhân và định danh điện tử: Vì đây sẽ là công cụ thay mã số thuế và đăng nhập cổng dịch vụ công về thuế.

6. Lo ngại và phản ứng từ người kinh doanh

Dù hướng đi đúng đắn, nhưng việc chuyển đổi này có thể gặp phản ứng ban đầu từ người kinh doanh nhỏ lẻ:

• Sợ phức tạp: Nhiều người chưa quen kê khai, e ngại thủ tục rườm rà.
• Lo mất quyền lợi: Một số người từng “khoán thấp” có thể phải nộp thuế cao hơn thực tế.
• Thiếu kỹ năng số: Phải dùng máy tính, phần mềm, hóa đơn điện tử - là rào cản với người lớn tuổi.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính khẳng định sẽ có chính sách hỗ trợ chuyển đổi, như: đào tạo, miễn thuế giai đoạn đầu, phần mềm miễn phí, kết nối cộng đồng hỗ trợ hộ kinh doanh nhỏ.

---

Việc chính thức xóa bỏ thuế khoán từ 01/01/2026 đánh dấu một bước chuyển lớn trong công cuộc cải cách thuế và hiện đại hóa quản lý tài chính tại Việt Nam. Dù có những thách thức ban đầu, nhưng đây là cơ hội để hộ, cá nhân kinh doanh nâng cao năng lực quản lý, minh bạch hóa hoạt động, và hòa nhập vào nền kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ.

Bluecom - Đơn vị cung cấp dịch vụ đại lý thuế hàng đầu

CÔNG TY CỔ PHẦN ỨNG DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ BLUECOM VIỆT NAM

VPGD: P810 Tòa Trung Rice City Linh Đàm, P Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội

Trụ sở: Số 01, ngõ 117 Đặng Tiến Đông, P Trung Liệt, Đống Đa, Hà Nội

Hotline: 024.39936229 - 84973282186

Email: dailythuebluecom@gmail.com