Từ ngày 01/7/2025, một loạt quy định mới liên quan đến bảo hiểm xã hội (BHXH) sẽ chính thức có hiệu lực, trong đó có nội dung đặc biệt quan trọng liên quan đến chủ hộ kinh doanh cá thể – một lực lượng kinh tế phi chính thức rất lớn tại Việt Nam. Theo quy định mới tại Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi năm 2024, chủ hộ kinh doanh bắt buộc phải tham gia BHXH, và nếu không chấp hành, sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt khá nặng.

Vì sao có quy định bắt buộc chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH?

Hiện nay, số lượng người lao động tự do, làm chủ hộ kinh doanh, tiểu thương, bán hàng online... rất lớn nhưng lại chưa có sự bảo vệ đầy đủ về an sinh xã hội. Phần lớn nhóm này không tham gia BHXH, nên khi về già hoặc gặp rủi ro sẽ không có lương hưu, không có trợ cấp tai nạn, không được hưởng chế độ thai sản...

Do đó, theo định hướng mở rộng diện bao phủ BHXH đến toàn dân, Luật BHXH sửa đổi năm 2024 đã mở rộng đối tượng tham gia bắt buộc, trong đó có chủ hộ kinh doanh cá thể. Quy định này bắt đầu có hiệu lực từ ngày 01/7/2025.

Chủ hộ kinh doanh nào phải đóng BHXH bắt buộc?

Căn cứ Điều 8 và Điều 9 của Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi năm 2024:

• Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật.
• Không thuê lao động, hoặc có thuê lao động nhưng thuê dưới 10 người.
• Có thu nhập thường xuyên từ hoạt động sản xuất – kinh doanh.
• Tuổi từ 15 đến dưới 60 (đối với nam) hoặc 55 (đối với nữ) tại thời điểm đăng ký.

Đây là những đối tượng bắt buộc tham gia BHXH theo diện độc lập và phải tự đóng toàn bộ mức đóng theo tỷ lệ quy định.

Mức đóng BHXH của chủ hộ kinh doanh là bao nhiêu?

Theo quy định tại Điều 89 Luật BHXH sửa đổi, mức đóng BHXH bắt buộc của người lao động độc lập (trong đó có chủ hộ kinh doanh) được xác định như sau:

• Tỷ lệ đóng: 25% mức thu nhập tháng do người lao động lựa chọn nhưng không thấp hơn mức lương tối thiểu vùng.

Ví dụ:

• Giả sử mức lương tối thiểu vùng là 5.000.000 đồng/tháng, thì mức đóng tối thiểu sẽ là: 25% x 5.000.000 = 1.250.000 đồng/tháng

Trong đó bao gồm các chế độ:

• Hưu trí và tử tuất
• Ốm đau
• Thai sản
• Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp (có thể lựa chọn)
• Không bao gồm chế độ thất nghiệp

Lưu ý: Mức đóng sẽ thay đổi nếu lương tối thiểu vùng thay đổi trong các năm tiếp theo.

[NEW] Tổng hợp 10 chính sách thuế có hiệu lực từ ngày 01/07/2025

Không đóng BHXH, chủ hộ kinh doanh bị phạt thế nào?

Theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP, được áp dụng kết hợp với quy định mới tại Luật BHXH sửa đổi, mức xử phạt hành chính đối với hành vi trốn đóng, chậm đóng BHXH được điều chỉnh phù hợp. Cụ thể:

► Trường hợp trốn đóng BHXH bắt buộc

Nếu chủ hộ kinh doanh không tham gia BHXH theo quy định bắt buộc, thì sẽ bị phạt theo khoản 2 Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP:

• Phạt tiền từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng BHXH bắt buộc nhưng tối đa không quá 75 triệu đồng.

Ví dụ:

• Chủ hộ kinh doanh phải đóng BHXH 15 triệu đồng/năm nhưng không đóng thì có thể bị phạt:

  12% x 15 triệu = 1,8 triệu đồng (tối thiểu)

  15% x 15 triệu = 2,25 triệu đồng (tối đa)

Ngoài ra, phải truy thu đầy đủ số tiền BHXH đã trốn và không được tính lại thời gian tham gia nếu không đóng đủ.

► Trường hợp chậm đóng BHXH

Nếu đóng chậm so với thời hạn quy định:

• Phạt từ 0,03% trên tổng số tiền đóng mỗi ngày chậm.

• Nếu chậm từ 30 ngày trở lên, cơ quan BHXH có quyền cưỡng chế thu nợ (khấu trừ tài khoản ngân hàng, thu giữ tài sản...).

► Trường hợp giả mạo, gian lận để trốn đóng

Nếu cố tình khai báo sai thông tin, che giấu thu nhập để trốn đóng BHXH sẽ bị phạt hành chính ở mức cao hơn, và nếu có dấu hiệu lừa đảo, chiếm đoạt, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017).

Chủ hộ kinh doanh cần làm gì từ bây giờ?

1. Chuẩn bị hồ sơ đăng ký BHXH

• Giấy tờ cá nhân (CMND/CCCD)
• Giấy đăng ký hộ kinh doanh
• Tờ khai mức thu nhập lựa chọn làm căn cứ đóng BHXH

2. Đăng ký tham gia tại cơ quan BHXH quận/huyện nơi cư trú

• Có thể đăng ký trực tiếp hoặc online qua Cổng Dịch vụ công quốc gia hoặc Cổng BHXH Việt Nam.

3. Tính toán mức đóng phù hợp

• Nên lựa chọn mức đóng vừa đủ để đảm bảo quyền lợi, tránh gánh nặng tài chính quá lớn.

4. Lên kế hoạch tài chính dài hạn

• Bảo hiểm xã hội là đầu tư an sinh lâu dài, không chỉ vì tránh bị phạt mà còn vì quyền lợi về sau (lương hưu, chăm sóc y tế...).

Quyền lợi khi tham gia BHXH bắt buộc

Chủ hộ kinh doanh khi tham gia BHXH sẽ được hưởng các quyền lợi sau:

• Hưởng lương hưu hàng tháng khi đủ tuổi và thời gian đóng
• Chế độ thai sản nếu là nữ và đóng đủ thời gian
• Chế độ ốm đau, nghỉ bệnh được trợ cấp
• Chế độ tử tuất, thân nhân được hưởng trợ cấp
• Được cấp thẻ BHYT miễn phí khi về hưu

Đây là những quyền lợi rất thiết thực giúp chủ hộ kinh doanh có cuộc sống ổn định hơn trong tương lai.

---

Từ ngày 01/7/2025, chủ hộ kinh doanh bắt buộc phải tham gia BHXH, nếu không sẽ bị xử phạt từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng, kèm theo truy thu và các chế tài khác. Đây là một bước tiến lớn trong việc mở rộng an sinh xã hội, bảo vệ quyền lợi cho nhóm lao động phi chính thức.

Chủ hộ kinh doanh cần chủ động tìm hiểu, đăng ký tham gia BHXH đúng hạn để tránh rủi ro pháp lý, đồng thời đảm bảo quyền lợi lâu dài cho bản thân và gia đình.

Bluecom - Đơn vị cung cấp dịch vụ đại lý thuế hàng đầu

CÔNG TY CỔ PHẦN ỨNG DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ BLUECOM VIỆT NAM

VPGD: P810 Tòa Trung Rice City Linh Đàm, P Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội

Trụ sở: Số 01, ngõ 117 Đặng Tiến Đông, P Trung Liệt, Đống Đa, Hà Nội

Hotline: 024.39936229 - 84973282186

Email: dailythuebluecom@gmail.com