Rất nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ (đặc biệt là hộ khoán) thường mua hàng từ cá nhân, chợ đầu mối, làng nghề… không có hóa đơn đầu vào. Vậy trong trường hợp như vậy, khi bán hàng, họ có phải xuất hóa đơn đầu ra cho khách hàng hay không?

1. Cơ sở pháp lý

• Theo khoản 1 Điều 90 Luật Quản lý thuế 2019, khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, người bán buộc phải lập hóa đơn (điện tử hoặc giấy) và giao cho người mua, không phân biệt giá trị từng lần bán.
• Đồng thời, Điểm a Khoản 3 Điều 1 Nghị định 70/2025/NĐ‑CP (sửa đổi Nghị định 123/2020) cũng nhấn mạnh rằng nghĩa vụ xuất hóa đơn đầu ra không phụ thuộc việc có hóa đơn đầu vào hay không.

⇒ Kết luận: Hộ kinh doanh dù không có hóa đơn đầu vào vẫn bắt buộc phải xuất hóa đơn đầu ra khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ.

2. Trường hợp hộ kinh doanh không có hóa đơn đầu vào

2.1 Hộ khoán không phải lưu hóa đơn đầu vào

• Theo Thống tư 40/2021/TT-BTC (khoản 4 Điều 5 & khoản 2 Điều 7), hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán không bắt buộc lưu giữ hóa đơn đầu vào. Tuy nhiên, nếu họ đề nghị cấp hóa đơn lẻ theo từng lần phát sinh thì vẫn phải xuất trình các chứng từ liên quan để chứng minh nguồn gốc hàng hóa hợp pháp.

2.2 Trường hợp được miễn hóa đơn đầu vào

Các trường hợp điển hình:

• Mua nông – lâm – thủy sản hoặc phế liệu từ cá nhân sản xuất trực tiếp, không đăng ký kinh doanh.
• Mua hàng hóa thủ công như tre, cói, phế liệu từ cá nhân không kinh doanh.
• Mua hàng nhỏ lẻ, giá trị thấp từ cá nhân tiêu dùng không đăng ký kinh doanh.

Theo quy định tại Điều 6 Thông tư 78/2014 (khoản 2.4, bổ sung bởi Thông tư 96/2015), các trường hợp trên được lập bảng kê thu mua hàng hóa, dịch vụ không có hóa đơn để thay thế.

Phạt đến 8 triệu đồng nếu xuất hóa đơn không ghi mã định danh thuế của cá nhân từ 01/7/2025

3. Nghĩa vụ xuất hóa đơn đầu ra

• Luật Quản lý thuế 2019 và Nghị định 70/2025/NĐ‑CP đều xác định rằng: bất kể có hóa đơn đầu vào hay không, người bán phải lập và giao hóa đơn khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, kể cả: hàng khuyến mại, hàng mẫu, biếu, tặng, trả lương bằng hàng hóa….

• Với hộ kinh doanh kê khai thuế, lập hóa đơn là bắt buộc trong mọi giao dịch. Với hộ khoán, nếu người mua yêu cầu, cũng phải xuất hóa đơn điện tử theo từng lần phát sinh.

4. Hóa đơn đầu vào ảnh hưởng như thế nào đến thuế?

Khi nộp thuế theo phương pháp kê khai

• Hóa đơn đầu vào là căn cứ để ghi nhận chi phí hợp lý, giảm thu nhập chịu thuế.

• Nếu không chứng minh được bằng hóa đơn đầu vào, cơ quan thuế có thể loại chi phí khỏi kê khai, dẫn đến tăng số thuế phải nộp.

Khi nộp theo phương pháp khoán

• Thuế hộ kinh doanh tính trên doanh thu, không liên quan đến chi phí nhập vào.

• Tuy nhiên, theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, người bán có trách nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin về nguồn gốc hàng hóa. Nếu bị thanh tra mà không chứng minh được bằng chứng hợp pháp, có thể bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 98/2020/NĐ‑CP (sửa đổi bởi Nghị định 96/2023 và Nghị định 24/2025).

Mức phạt cho hành vi kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc có thể từ 300.000 đ đến 30 triệu đồng, tùy giá trị hàng vi phạm .

5. Hộ kinh doanh nên làm gì khi không có hóa đơn đầu vào?

5.1 Lập bảng kê thu mua

• Với hàng mua không có hóa đơn, cần lập Bảng kê 01/TNDN theo mẫu của Thông tư 78/2014, ghi rõ nguồn, loại hàng, giá trị… làm cơ sở giải trình nếu bị kiểm tra.

5.2 Duy trì sổ sách, chứng từ thay thế

• Lưu hợp đồng mua bán, biên bản giao nhận, chứng từ thanh toán, hình ảnh giao hàng... để chứng minh nguồn gốc hàng hóa khi cần.

5.3 Cân nhắc yêu cầu hóa đơn đầu vào

• Khi nhập hàng từ nhà phân phối lớn hoặc có thể xuất hóa đơn, nên yêu cầu hóa đơn đầu vào để tránh rủi ro sau này.

5.4 Sử dụng hóa đơn điện tử

• Kể từ 01/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên hoặc sử dụng máy tính tiền phải triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế.

• Nếu không đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử và khách hàng yêu cầu, hộ kinh doanh có thể đề nghị cấp hóa đơn điện tử có mã cơ quan thuế theo từng lần phát sinh.

6. Tổng kết

1. Hộ kinh doanh dù không có hóa đơn đầu vào vẫn phải xuất hóa đơn đầu ra khi bán hàng, cung cấp dịch vụ, theo quy định tại Luật Quản lý thuế 2019 và Nghị định 70/2025/NĐ‑CP.

2. Hộ kinh doanh khoán không bắt buộc lưu hóa đơn đầu vào, nhưng nếu đề nghị sử dụng hóa đơn lẻ, phải xuất trình chứng từ thay thế để chứng minh tính hợp pháp của hàng hóa.

3. Không có hóa đơn đầu vào không tác động đến việc nộp thuế đối với hộ khoán (thuế tính trên doanh thu), nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro khi bị kiểm tra nguồn gốc hàng hóa, có thể bị xử phạt hành chính.

4. Lưu giữ bảng kê, chứng từ thay thế, hợp đồng, và cân nhắc nhập hàng từ đơn vị có thể xuất hóa đơn đầu vào - đây là các biện pháp giúp hộ kinh doanh hoạt động hiệu quả, minh bạch và yên tâm hơn.

Bluecom - Đơn vị cung cấp dịch vụ đại lý thuế hàng đầu

CÔNG TY CỔ PHẦN ỨNG DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ BLUECOM VIỆT NAM

VPGD: P810 Tòa Trung Rice City Linh Đàm, P Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội

Trụ sở: Số 01, ngõ 117 Đặng Tiến Đông, P Trung Liệt, Đống Đa, Hà Nội

Hotline: 024.39936229 - 84973282186

Email: dailythuebluecom@gmail.com